بزرگنمايي:

پیام خوزستان - نگهداری و بالا بردن ضریب اطمینان در مصون‌سازی تأسیسات نفتی در دوران دفاع مقدس با توجه به اهمیت و نقش اساسی این صنعت در اقتصاد کشور و ضرورت محافظت از این تأسیسات به‌منظور استمرار تولید اهمیت بسزایی داشت.

شانا به مناسبت هفته دفاع مقدس، گزارش شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب درباره عملکرد پدافند غیرعامل در جنگ تحمیلی را که پیش‌تر منتشر شده بوده، بازنشر کرده است:
پس از مطالعات گسترده و بحث و بررسی درباره راه‌های نگهداری و بالابردن ضریب اطمینان حفاظت از تأسیسات نفتی در دوران دفاع مقدس، راه‌حل‌هایی در چارچوب پدافند غیرعامل درون‌سیستمی و برون‌سیستمی تعریف و به مجریان ذی‌ربط در سازمان‌های مختلف ابلاغ شد.
کاهش آسیب‌پذیری درونی تأسیسات
روش‌های دفاع غیرعامل درون سیستمی به شیوه‌های پدافندی خاصی اطلاق می‌شود که با تمهید و ابداع فعالیت‌ها و اقدام‌های ویژه، آسیب‌پذیری درونی تأسیسات و دستگاه‌های فعال در زمینه تولید و بهره‌برداری از منابع نفتی را تا حد امکان کاهش دهد.
ایزوله‌سازی سیستم و جداسازی بخش‌های مختلف آن از یکدیگر اساس این تمهیدات است به نحوی که آسیب احتمالی وارده بر یک جزء سیستم، تا حد امکان به اجزای دیگر آن انتقال نیابد.
مبانی و روش‌ها :
- فراهم کردن امکان قطع جریان نفت و مواد سوختی به داخل کارخانه‌ها و جلوگیری از سرایت آتش به دیگر بخش‌ها پس از بمباران کارخانه‌ها در اسرع وقت و پیشگیری از انهدام بیشتر تأسیسات از طریق ایجاد و تعبیه شیرهای قطع نفت در خارج از کارخانه یا در نزدیک‌ترین محل؛
- تبدیل سیستم‌های کلان به سیستم‌های خرد به‌منظور هرچه محدودتر کردن دامنه صدمات و تسهیل کار بازسازی در تأسیساتی نظیر شیرخانه بمباران انبار بنزین؛
- تبدیل سیستم‌های پیچیده به سیستم‌های ساده‌تر به‌منظور کاهش شدت صدمات و تسهیل بازسازی در درون تأسیساتی همچون کنارگذرها؛
- بررسی امکان تعطیل بعضی از واحدهای پرمخاطره و آسیب‌پذیر و تأمین احتیاجات از واحدهای دیگر، برای نمونه، تعطیل کارخانه گاز مایع 600 و تأمین محصولاتشان از دیگر کارخانه‌های گاز که کمتر در معرض تهاجم بودند؛
- ایجاد پیوند میان کارخانه‌ها برای تأمین امکان مانور بیشتر عملیاتی در مواقع اضطرار و نیز انتقال محصولات از کارخانه‌ای به کارخانه دیگر (مانند کارخانه‌های بهره‌برداری در اهواز که میان اکثر آنها پیوند ارتباطی برقرار شده است)
- نصب شیرهای قطع جریان نفت و دیگر مواد قابل اشتعال روی لوله‌های ورودی کارخانه‌ها به‌منظور بستن آنها هنگام وقوع حادثه و پیشگیری از بروز صدمات برای کاهش شدت انفجار و آتش سوزی در صورت انجام حمله؛
- ساخت استخر برای ذخیره‌سازی آب در واحدهای مواجه با مشکل آب و آب‌رسانی (نظیر تلمبه‌خانه گوره، واحدهای بهره‌برداری منصوری و کوپال)؛
- تقویت دیوار بین توربین‌ها و تلمبه‌ها برای مقاوم ساختن آنها در برابر ترکش و آتش‌سوزی؛
- ساخت لوله‌های آب اضافی و تهیه تلمبه سیار یدک برای تقویت سیستم آتش‌نشانی کارخانه‌ها؛
- استفاده از بشکه‌های پر از ماسه‌ها – قاب‌های بتنی در اطراف همه شیرها و تأسیسات داخلی کارخانه‌ها؛
- نصب آژیر خطر در همه کارخانه‌ها برای آگاه ساختن کارکنان از وقوع یا احتمال وقوع حملات هوایی دشمن؛
- جداسازی واحدهای هر کارخانه با دیوارهای بتنی از یکدیگر؛
- جداسازی مخازن از بقیه تأسیسات در واحدها با استفاده از دیوارهای بتنی؛
- آموزش افراد و نیروی انسانی شاغل در زمینه مقابله با خطر آتش‌سوزی‌ها و نحوه استفاده از جان‌پناه هنگام بروز خطر؛
- آموزش خانواده‌ها و دانش‌آموزان برای مقابله با خطر آتش‌سوزی و بهره‌گیری از جان‌پناه در مواقع بروز خطر.
اغفال دشمن
اساس این روش بر اغفال دشمن از طریق استتار و ایجاد امکانات جلوگیری از صدمات ناشی از آتش‌سوزی، اصابت ترکش، موج انفجار و... استوار است.
ایجاد هرگونه پوشش ایمنی یا استتاری روی کارخانه‌ها تأسیسات، سیستم‌ها یا اماکن اداری و مسکونی برای ایمن‌سازی بیشتر افراد و دستگاه‌ها در چارچوب پدافند غیرعامل برون‌سیستمی تعریف می‌شود.
مبانی و روش‌ها
- دفن و پوشاندن همه خطوط لوله نفت ورودی و خروجی کارخانه‌ها با ماسه (به طور موقت)؛
- استفاده از رنگ استتار در اندودن سطح و سد دیگر تأسیسات در همه واحدها؛
- نصب شیرهای قطع جریان نفت، روی لوله‌های ورودی کارخانه‌ها برای بستن آنها هنگام وقوع حادثه و پیشگیری از بروز صدمات؛
- بتن‌ریزی اطراف پایه‌های سازه‌هایی نظیر دستگاه‌های تفکیک‌گر، به‌منظور بالا بردن ضریب مقاومت آنها در قبال آتش‌سوزی‌ها و تکان‌های ناشی از انفجار؛
- ساخت دیوارهای بتنی با ضخامت 80 سانتی‌متر در اطراف دستگاه‌های تفکیک و استتار سقف آنها با تور استتار؛
- ایجاد دیوارهای بتنی در اطراف توربین‌ها، به‌منظور جلوگیری از صدمات ناشی از برخورد ترکش‌ها و جداسازی توربین‌های مجاور از یکدیگر؛
- تقویت دیوار بین توربین‌ها و تلمبه‌ها برای مقاوم ساختن آنها در برابر ترکش و آتش‌سوزی؛
- ایجاد دیوارهای بتنی (با ضخامت 80 سانتی‌متر) در اطراف اتاق‌های کنترل؛
- ایجاد سقف لوله‌ای (با بهره‌گیری از پایه‌های فلزی یا دیوارهای بتنی) روی توربین‌ها و تلمبه‌ها، به‌منظور جلوگیری از اصابت مستقیم ترکش‌ها؛
- تمهید حفاظت از مخازن آب و نفت با بشکه‌چینی یا گونی‌چینی در اطراف آنها (از سطح زمین تا سقف مخازن) برای جلوگیری از اصابت ترکش و موج انفجار؛
- تمهید حفاظت شیرخانه‌ها با ساخت سقف‌هایی از ورق آهن (با پایه‌های فلزی یا بتنی‌ و گذاشتن گونی‌های ماسه روی سقف‌ها)؛
- ایجاد سقف‌های کاذب روی بعضی از تأسیسات (در داخل و خارج کارخانه‌ها)؛
- تمهید امنیت اتاق‌های کنترل در قبال بمباران‌های پیاپی با ساخت اتاق‌های کنترل زیرزمینی و انتقال همه تأسیسات کنترل (پنل‌ها، شیر قطع، تلفن و...) به داخل آنها. این تمهید در کارخانه‌های بهره‌برداری شماره 1 و 2 اهواز و پالایشگاه گازمایع بندر ماهشهر انجام شده است؛
- نصب آژیر خطر در همه کارخانه‌ها برای آگاه ساختن کارکنان از وقوع یا احتمال وقوع حملات هوایی دشمن.
تمهیدات دفاعی و اقدام‌های انجام‌شده در کارخانه‌های گاز و گاز مایع، تقویت فشار، تزریق گاز و دیگر تأسیسات گازی
کارخانه‌های گاز و گاز مایع، پالایشگاه گاز مایع ماهشهر و مخازن شانه‌ای به علت وجود گازهای مختلف و به‌ویژه گاز پروپان، وضع استثنایی داشتند. در اطراف این تأسیسات و مخازن آن دیوارهای بتنی ایجاد یا لوله‌هایی با قطر 30 اینچ تعبیه شد. ارتفاع این حفاظ‌ها 50 سانتی‌متر از ارتفاع مخازن بیشتر و اغلب آنها با لوله یا ورق آهن و سقف و سپس با گونی‌های ماسه‌ای پوشانده شده بود.
توربین‌ها و کمپرسورها نیز با دیوار بتونی از هم جدا شده بودند.
عملیات دفاعی کارخانه‌های بهره‌برداری و تلمبه خانه‌ها در اتاق‌های کنترل نیز معمول شده بود.
در اطراف محوطه‌های تفکیک مخازن و برج‌های گاز، دیوارهای بتنی (به ضخامت 80 سانتی‌متر) ایجاد و سقف آنها با تور استتار پوشانده شده بود.
مخازن شانه‌ای مایل 40 ماهشهر با دیوارهای لوله‌ای (به قطر 30 و با ارتفاع 50 سانتی‌متر بالاتر از سقف مخازن) حفاظ‌بندی شده بود.
اقدام‌های انجام‌شده در مجتمع‌های اداری و اماکن عمومی
اطراف همه ادارات، بیمارستان‌ها، سالن‌های ورزشی و... تا ارتفاع دو متر گونی‌چینی یا با بشکه پر از ماسه محصور شد.
آژیر اعلام خطر در همه مجتمع‌های اداری نصب شد.
جان‌پناه‌های بتنی برای پناه گرفتن کارکنان، خانواده‌هایشان و دانش‌آموزان هنگام بروز خطر در کنار مجتمع‌های اداری، محوطه‌های مسکونی و در مجاورت مدارس احداث شد.