بزرگنمايي:
پیام خوزستان - موتور جست وجوی بومی یوز که حدود هفت سال از شروع فعالیتش می‌گذرد، احتمالا دیگر به کار ادامه نخواهد داد. هرچند ممکن است تا به حال سری به آدرس این موتور جست و جوگر ایرانی نزده باشید، اما اگر در روز‌های اخیر به آن مراجعه کرده باشید یا حتی برای کنجکاوی امروز به آدرس موتور جست‌وجوی بومی یوز سری بزنید با هیچ تصویری مواجه نمی‌شوید و خطای 502 به نمایش در می‌آید و به نظر می‌رسد این موتور جست‌وجوی بومی بعد از حدود هفت سال کار بازنشسته شده است.
البته گزارش‌ها نشان می‌دهد که حتی در زمانی که این جست و جوگر فعال بوده، اقبالی از آن نشده است و این روز‌ها دیگر حتی برای دوستداران موتور‌های جست و جوگر ایرانی هم قابل دسترس نیست و هیچ سرویسی به کاربران ارائه نمی‌کند. مشاهدات عینی نشان می‌دهد که این روند چند روزی است که ادامه داشته و باید دید قصد احیای آن توسط تیم توسعه دهنده وجود دارد یا خیر، هرچند که شاید چنین تصمیمی بعید به نظر برسد. با این حال در ادامه درباره جست و جوگر‌های ایرانی از جمله یوز و دلایل پایان تلخش بیشتر نوشته ایم.
تولد یوز در سال 93
نسخه آزمایشگاهی یوز به عنوان اولین موتور جست وجوی ایرانی از سال 88 با پوشش 20 میلیون صفحه منحصر به فرد ارائه و سرانجام در بهمن 93 با پوشش یک میلیارد صفحه، به طور رسمی افتتاح شد و متعلق به یک شرکت خصوصی به نام داده پردازان شید اندیش است که با حمایت سازمان فناوری اطلاعات ایران راه‌اندازی شد. در آن زمان اعلام شد یکی از اهداف راه‌اندازی موتور جست‌وجوی بومی یوز «جلوگیری از هدر رفت سرمایه‌های ملی» است. محمود واعظی وزیر وقت ارتباطات هم در حاشیه رونمایی از این موتور جست وجو گفته بود: «ارائه خدمات به کشور‌های منطقه و همسایه همچون افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان از جمله اهداف راه اندازی جست وجوگر بومی یوز است.»
تجهیزات و قدرت یوز
آن طور که در سایت شورای عالی فضای مجازی درباره موتور جست‌وجوی یوز نوشته شده، این پلتفرم 200 سرور داشته و چهار میلیارد صفحه را پوشش داده است. نکته مهم‌تر این که بر اساس جدول منتشر شده توسط مرکز ملی فضای مجازی، این موتور جست‌وجو توانایی سه میلیون پرس و جو در روز را داشته و از 200 هزار بازدید روزانه برخوردار بوده است.
وضعیت کنونی صفحه ویکی‌پدیای این موتور جست‌وجوی بومی نیز مدتی است که به غیرفعال تغییر حالت داده است. حال باید دید سرنوشت این موتور جست‌وجو چه خواهد بود و آیا خبری به شکل رسمی در خصوص پایان یا ادامه فعالیت آن منتشر خواهد شد یا خیر.
ناکارآمدی جست و جوگر‌های بومی
در قطعی اینترنت جهانی یکی از نرم‌افزار‌های پایه که روی بستر شبکه ملی اطلاعات قرار دارد و باید بتواند در چنین شرایطی به مردم سرویس ارائه دهد، موتور جست‌وجوی ملی است، اما در مدت 10 روزه قطعی اینترنت جهانی در سال 98، موتور‌های جست‌وجوی ملی از جمله پارسی جو و یوز وقتی با افزایش ناگهانی حدود 200 برابری کاربران مواجه شدند، نتوانستند پاسخ گوی این خیل عظیم باشند که پیش از این از موتور‌های جست‌وجوی خارجی مانند گوگل، بینگ و... استفاده می‌کردند.
همان زمان سیدابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی درباره تکلیف وضعیت موتور‌های جست‌وجو گفته بود: «پروژه جست و جوگر‌های ایرانی مسئولیت وزارت ارتباطات است و باید مسئولیت بپذیرند. آن‌ها گفته بودند از پروژه‌های تحقیقاتی در موتور جست‌وجو حمایت می‌کنیم، اما این که این ابزار بتواند کلیت نیاز مردم را تامین کند، اتفاق نیفتاد و در حادثه قطعی اینترنت شاهد بودیم مردم نمی‌توانستند آدرس داروخانه، بلیت پرواز، بانک و فرودگاه را پیدا کنند.» این درحالی است که مسئولان وزارت ارتباطات هم توپ را به زمین دیگری می‌اندازند.
برای یوز چقدر هزینه شد؟
یکی از سوالاتی که معمولا در هنگام شکست پروژه‌های این چنینی به ذهن می‌رسد این است که در کنار وقت و انرژی که پای کار گذاشته شد، آن پروژه چقدر هزینه داشته است. «برات قنبری» معاون سابق برنامه‌ریزی وزارت ارتباطات در مراسم رونمایی از یوز اعلام کرد که هفت میلیارد تومان (سال 93) صرف هزینه توسعه و راه‌اندازی موتور جست‌وجوی بومی یوز شده است.
محمود واعظی وزیر وقت ارتباطات هم در حاشیه رونمایی از این موتور جست وجو گفته بود: «حمایت‌های زیادی از شرکت‌های ارائه کننده جست وجوگر‌های داخلی می‌شود. امسال 90 میلیارد تومان هزینه کردیم و سال آینده نیز در این زمینه 120 میلیارد تومان سرمایه گذاری خواهیم کرد.» البته باید این نکته را هم یادآوری کنیم که سال 93 قیمت دلار بین 3100 تا 3500 تومان بوده است و این یعنی در همان موقع حدود دو میلیون دلار برای این جست و جوگر هزینه شده است.
دیگر پروژه‌های مشابه که خاموش شدند
همزمان با جست و جو گر یوز، جست و جوگر‌های دیگری هم متولد شدند که می‌توان به پارسی جو، سلام، پاریسک، گرگر و... اشاره کرد و البته احتمالا بسیاری از شما برای اولین بار نام آن‌ها را می‌شنوید و از آن‌ها استفاده هم نکرده اید. به جز این باید به سرنوشت پیام رسان بیسفون که سال 91 متولد شد و سال 97 جزو یکی از سه پیام رسانی بود که وام پنج میلیارد تومانی گرفت هم اشاره کرد. در حالی که این پیام رسان سال 94 بیش از دو میلیون کاربر داشت، سال 99 بعد از هشت سال، به کار خود پایان داد و سرورهایش را خاموش کرد.
به جز این باید به شبکه اجتماعی لنزور که عکس محور بود و قرار بود شبیه اینستاگرام باشد هم اشاره کنیم که سال 91 شروع به کار کرد و وام پنج میلیاردی هم گرفت و مرداد 99 هم به کار خود پایان داد. به اعتقاد برخی از کارشناسان، نگاهی به سرنوشت این پروژه‌ها نشان می‌دهد تا زمانی که این پروژه‌ها روی پای خودشان بودند با موفقیت به کار خود ادامه می‌دادند و معمولا بعد از دریافت وام‌های کلان رفته رفته رو به افول گذاشتند که باید برای آن فکری کرد و دلایل این افول و البته پایان‌های تلخ و تراژیک شان را بررسی کرد.