پیام خوزستان - صنعت مهم و پربازده گاومیشداری استان خوزستان در سایه وعده‌ووعیدهای مسئولان و همچنین اطلاع نداشتن از مزایای آن، در مسیر فراموشی و نابودی است.

خبرگزاری مهر ؛ گروه استان‌ها- فاطمه بندری: با توجه به شرایط حاضر و معضلات اقتصادی که کشور در آن قرارگرفته است، گاومیش می‌تواند دامی با آینده‌ای روشن برای کشور به‌ویژه استان خوزستان باشد.
درواقع گاومیش، دامی است که در آینده به ما کمک بزرگی می‌کند چراکه می‌تواند نیازهای جامعه ازجمله تأمین گوشت و لبنیات را مانند سایر دام‌ها و حتی بهتر از گاو و گوسفند تأمین کند و پروتئین گوشت گاومیش نسبت به گاو بیشتر است و شیر بسیار مقوی دارد.
گاومیش، دامی کم توقع
شیر گاومیش ازنظر ویتامینی فواید بسیاری برای بدن انسان دارد و خود این دام نسبت به گاو مقاومت بدنی بسیار بالایی در برابر گرماهای شدید و سوزان و همچنین خشک‌سالی‌های خوزستان دارد.
این دام برخلاف جثه بزرگی که دارد و در نگاه اول این‌گونه به نظر می‌رسد که پرورش و مراقبت از آن بسیار سخت و با کلی مشکل همراه باشد اما وقتی وارد بطن ماجرا می‌شویم به این موضوع پی می‌بریم که گاومیش نه‌تنها یک دام کم‌توقع نسبت به سایر دام‌ها است بلکه در کنار پرورش این دام که به‌عنوان «دام آینده» از آن نام می‌برند، می‌توان صنایع و مشاغل متعددی را راه‌اندازی کرد.
دام گاومیش برخلاف سایر دام‌ها که تنها از یک نوع علوفه تغذیه می‌کنند، با هر علوفه‌ای قابلیت ادامه بقا را داشته و با بی‌ارزش‌ترین علوفه هم صرفه اقتصادی خوبی برای پرورش‌دهندگان این دام دارد و جالب‌تر اینکه اگر تنها چند درصد از میزان غذایی را که برای گاو در نظر گرفته‌شده است به این دام کم‌توقع بدهیم چندین برابر گاو و گوسفند شیر تولید می‌کند.
صنعتی متناسب با آب و هوای خوزستان
صنعت گاومیش‌داری، صنعت مناسبی برای کشور به‌ویژه استان خوزستان است زیرا یک گاومیش می‌تواند با کمترین جیره و غذا، شیر بیشتر و باکیفیت تولید کند و در کنار پرورش این دام می‌توان صنایع جانبی ازجمله کارگاه‌های تولید فراورده‌های لبنی را نیز راه‌اندازی کرد.

استان خوزستان یکی از بهترین مناطق برای پرورش دام گاومیش است چراکه همواره بهترین نژاد گاومیش در استان خوزستان بوده است و دام‌ها در این استان به‌راحتی به آب دسترسی دارند. پس استان خوزستان می‌تواند نسبت به سایر استان‌های کشور بهترین نقطه برای پرورش و توسعه این دام باشد.
این‌ها تنها بخشی از دفاعیات طاهره محمدآبادی استاد دانشگاه و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان از «دام گاومیش» است که برخی از مسئولان شهری و حتی مردم از آن به‌جای اینکه به‌عنوان یک نعمت بزرگ برای استان نام ببرند در تعاریف و نوشته‌های خود از آن به‌عنوان «یک موجود زنده مزاحم در محیط زندگی» یاد می‌کنند.
گاومیش مزاحم نیست
این دام ارزشمند به دلیل «معرفی نشدن» در حال نابودی است و این در حالی است که این دام فراموش‌شده هیچ‌گونه جایگزینی ندارد لیلا فتیلی دانش‌آموخته رشته علوم دامی که این روزها در کنار پدر به پرورش گاومیش مشغول است نه‌تنها گاومیش را مزاحم نمی‌داند بلکه معتقد است این دام ارزشمند به دلیل «معرفی نشدن» در حال نابودی است و این در حالی است که این دام فراموش‌شده هیچ‌گونه جایگزینی ندارد و در سال‌های آینده می‌تواند جایگزین مناسبی برای سایر دام‌های معروف در کشور باشد.
وی درباره مزایای دام گاومیش نسبت به سایر دام‌ها می‌گوید: درصد پروتئین گوشت دام گاومیش 11 درصد بوده و کلسترول خیلی پایین‌تری نسبت به گوشت گاو دارد و سرشار از «ویتامین آ » است. شیر گاومیش نیز سرشار از «ویتامین آ » است که می‌توان صحت این موضوع را علاوه بر تحقیقات دانشگاهی از رنگ سفید آن تشخیص داد.
مزیت پرورش گاومیش
فتیلی در ادامه اظهار می‌کند: اگر به گاو علوفه مناسب و تقویت‌شده داده نشود، نمی‌تواند شیر باکیفیتی تولید کند اما دام گاومیش با غذاهای کم‌ارزش نیز می‌تواند بهترین شیر را تولید کند. گاومیش با خوردن مراتع می‌تواند روزانه هشت کیلو شیر تولید کند و اگر جیره کم اما مناسب از مدلی که به گاو داده می‌شود، به گاومیش داده شود با احتمال قوی می‌تواند روزانه 15 تا 16 کیلو شیر تولید کند.

وی با بیان اینکه گاومیش به علت مقاومت‌های بدنی که دارد کمتر دچار بیماری می‌شود، می‌افزاید: اگر بیشتر به توسعه صنعت گاومیش داری توجه شود، دامداران درزمینهٔ درمان هزینه کمتری را متحمل می‌شوند. کسی که بخواهد به صنعت گاومیش‌داری فکر کند، هم ازنظر جیره و غذا بهینه است زیرا با غذاهای کم‌ارزش به پرورش دام می‌پردازد و ازنظر بیماری‌ها هزینه کمتری را مصرف می‌کند چراکه این دام بدن مقاومی دارد.
چندین برابر سود
فتیلی معتقد است گاومیش نسبت به گاو از تجهیزات ساختمانی کمتری برای پرورش نیاز دارد و دراین‌باره می‌گوید: سرمایه‌گذاران به‌جای اینکه سرمایه خود را صرف غذاهای متنوع، درمان بیماری‌ها و خرید و ساخت تجهیزات ساختمانی برای سایر دام‌ها کنند می‌توانند پرورش این دام را با تعداد بیشتری راه‌اندازی کنند چراکه مرگ‌ومیر گوساله در پرورش گاومیش نسبت به سایر دام‌ها کمتر است و سرمایه‌گذاران این‌گونه در مدت‌زمان کمتری به توسعه و افزایش سرمایه می‌رسند.
وی، صنعت گاومیش داری را صنعتی «پرسود و با درآمد خیلی خوب» عنوان می‌کند اما شرط لازم آن را توجه بیشتر مسئولان مربوطه می‌داند و از مشکلات پرورش این دام ارزشمند در استان خوزستان می‌گوید: متأسفانه اغلب گاومیش داران در اهواز و شهرستان کارون فاقد پروانه بهره‌برداری هستند و این موضوع سبب شد که آن‌ها نتوانند برای توسعه کار خود به تسهیلات دولتی ازجمله وام روی بیاورند.
به شهرک صنعتی کوچ نمی‌کنیم
وی ادامه می‌دهد: به عقیده مسئولان جهاد کشاورزی دلیل اصلی ندادن پروانه بهره‌برداری، دامداران شهرستان کارون در شهر هستند و طبق برنامه شهرسازی امکان راه‌اندازی دامداری در شهرها وجود ندارد و باید در مکانی خارج از محیط شهری به دامداری بپردازند و این در حالی است که شغل بیشتر مردم شهرستان کارون دامداری و آن‌هم از نوع گاومیش است.
فتیلی می‌افزاید: مسئولان جهاد کشاورزی شهرک صنعتی را برای پرورش گاومیش‌ها ساخته است اما کسی حاضر نشد آنجا برود زیرا نه‌تنها این شهرک نزدیک رودخانه نیست بلکه قرار است آب موردنیاز برای زندگی گاومیش‌ها از پسماند آب نیشکر تأمین شود که مناسب دام‌ها نیست.

وی می‌گوید: پسماند آب نیشکر دارای ضایعات کود شیمیایی و مواد پر از عفونت است که برای بقای گاومیش ضرر دارد. مسئولان جهاد گفتند «آب موردنیاز را از طریق کانال به شهرک انتقال می‌دهند» درصورتی‌که کانال سبب تجمع فضولات گاومیش می‌شود که مشکلات بهداشتی زیادی را برای دام‌ها به وجود می‌آورد.
نبود بازار تخصصی فروش
فتیلی نبود یک بازار برای فروش مستقیم محصولات حاصل از پرورش گاومیش را دیگر مشکل پرورش‌دهندگان گاومیش می‌داند و می‌گوید: همان‌طور که در ابتدا اشاره کردم اغلب گاومیش داری‌های اهواز به دلیل نداشتن پروانه بهره‌برداری در جهاد خوزستان سهمیه‌ای ندارند و این سبب می‌شود که دامدار به خودش متکی شود و برای توسعه کارش و استفاده از محصولات آن، بودجه‌ای نداشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: بنابراین گاومیش‌داری در حد تکی و خورده‌ای است و هیچ شرکت لبنیاتی وجود ندارد و یا اینکه افراد را نمی‌شناسند که از آن‌ها شیر یا سایر فراورده‌های حاصل از این دام را خریداری کنند.
فتیلی اضافه می‌کند: به همین دلیل کارگاه‌های خیلی کوچک شیر را جمع‌آوری می‌کنند و بعد از تبدیل آن به سایر فرآورده‌ها به فروش می‌رسانند که این روند زیاد نتوانسته است به‌خوبی محصولات حاصل از این دام را معرفی کند درحالی‌که شیر و گوشت گاومیش بااین‌همه مزایای خوب نیازمند معرفی برای تهیه سایر فرآورده‌های لبنی و حتی صادرات است.
9000 رأس دام گاومیش در کارون
برای پیگیری مشکلات گاومیش داران شهرستان کارون به سراغ جبار حمادی رئیس جهاد کشاورزی شهرستان کارون رفتیم. وی با بیان اینکه حدود 9 هزار رأس دام در دو بخش «سنتی» و «صنعتی» در شهرستان کارون وجود دارد و همچنین یک سایت پرورش گاومیش برای گاومیش‌داران ساخته‌شده است، به خبرنگار مهر می‌گوید: پرورش سنتی و صنعتی هیچ تفاوتی در دریافت مزایا از جانب جهاد کشاورزی ندارد و تنها تفاوتی که میان این دو وجود دارد دریافت تسهیلات است. پرورش‌دهندگان صنعتی با داشتن پروانه بهره‌برداری قابلیت استفاده از تسهیلات را دارند اما پرورش‌دهندگان سنتی از این مزیت محروم هستند.

وی درباره کوچ نکردن گاومیشداران شهرستان کارون به شهرک صنعتی سلمان فارسی ادامه می‌دهد: این شهرک صنعتی حدود 300 هکتار بوده است که در هر خیابانی از این شهرک یک کانالی برای شنای گاومیش‌ها تعبیه شد.
از زهاب نیشکر استفاده نشده است
رئیس جهاد کشاورزی شهرستان کارون می‌افزاید: آب موردنیاز برای کانال‌ها از شرکت نیشکر تأمین می‌شود اما این آب زهاب نیشکر نیست بلکه در قراردادی که با شرکت دعبل خزایی منعقد شد، قرار است اضافه آبی که این شرکت دارد، به‌طور مستقیم از کانال‌هایشان به سمت کانال‌های تعبیه‌شده هدایت شود.
وی در ادامه می‌گوید: این آب منتقل‌شده برای کانال‌های شنا برای گاومیش‌ها، درواقع آبی است که از رودخانه به سمت نیشکر می‌آید و مقداری از آن به سمت کانال‌های شهرک منتقل می‌شود.
دید گاومیشداران «سنتی» است
حمادی اضافه می‌کند: دید گاومیش‌داران یک دید سنتی است و حاضر به ترک کردن شهر و کوچ به شهرک صنعتی نیستند زیرا خانواده‌های اغلب گاومیشداران کار می‌کنند؛ بنابراین اگر به شهرک کوچ کنند از شهر دور می‌شوند اما طرح طوری پیش‌بینی و ساخته‌شده است که منازل مسکونی برای گاومیشدارانی که به این شهرک کوچ می‌کنند دغدغه تأمین و یا ساخت خانه نداشته باشند.
وی می‌گوید: اما گاومیش داران گلایه‌هایی دارند و معتقدند مکان در نظر گرفته‌شده فاقد امکانات موردنیاز برای زندگی است که برخی از دغدغه‌ها مانند دوری از خانواده و شهر بیان‌شده به‌حق است اما ساختار شهرک به نحوی است که ازنظر فنی و آبیاری هیچ مشکلی ندارد و حتی بخش علوفه کاری که در نظر گرفته شد که علوفه را کشت کنند.

رئیس جهاد کشاورزی شهرستان کارون در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه «آیا تغییری در ساختار شهرک صنعتی برای رفع تمام دغدغه‌ها قرار است صورت بگیرد؟» اظهار می‌کند: این طرح قرار است با کاربری گاومیش‌داری درزمینهٔ تجهیز به بخش خصوصی واگذار شود.
احداث بازارچه محصولات دامی و کشاورزی
وی درباره راه‌اندازی بازارچه‌ای برای معرفی و فروش محصولات و فرآورده‌های خاص صنعت گاومیش‌داری می‌گوید: یکی از موضوع‌هایی که در خصوص اشتغال در جلسات موردتوجه قرار می‌گیرد، موضوع راه‌اندازی بازارچه‌ای در راستای معرفی و فروش محصولات دامی و کشاورزی شهرستان کارون است.
شهرستان کارون ظرفیت‌های بی‌نظیری دارد البته باید گفت شاخصه این شهرستان گاومیش و گاومیش‌داری است حمادی می‌گوید: شهرستان کارون ظرفیت‌های بی‌نظیری دارد البته باید گفت شاخصه این شهرستان گاومیش و گاومیش‌داری است که در کنار اینکه یک صنعت پربازده برای تأمین نیازهای مردم است، یک ظرفیت گردشگری بالقوه دیگری نیز دارد که باید احیا شود.
وی عنوان می‌کند: پیشنهاد فرمانداری این است که کنار رودخانه کارون، حاشیه رودخانه و در کنار اتوبان 20 تا 40 مغازه برای بازارچه بانوان با عنوان عرضه محصولات شهرستان کارون ساخته شود و موضوع بازارچه در حال حاضر فقط در حد ایده بود اما یک طرح خوبی برای اشتغال‌زایی است.
مانع از نابودی صنعت مادر شویم
یک‌بار تردد دسته‌جمعی آن‌ها روی پل‌ها سوژه رسانه‌ها و بی‌مهری مسئولان شهری می‌شود و یک‌بار زمینه عکس گردشگری بهرام رادان هنرپیشه سینما به‌عنوان یک نماد قرار می‌گیرد و بار دیگر سر از پاساژهای کیانپارس درمی‌آورد و چند باری هم با حضور در خیابان‌های نزدیک به ساحل رودخانه کارون سبب ترافیک می‌شود اما تاکنون کسی نتوانسته و یا شاید هم نخواسته است که آن روی سکه این نعمت بزرگ را ببیند و درک کند و بدون اندیشیدن چاره‌ای برای رفع مشکلات آن، او را مزاحمی برای زندگی می‌دانند.

امیدواریم مسئولان به‌جای مزاحم شماردن این نعمت بزرگ سعی در حل و رفع مشکلات موجود در این صنعت پرسود و بازده داشته باشند چراکه در دل پرورش گاومیش چند صنعت مهم و بزرگ دیگر ازجمله صنعت فرآورده‌های جانبی، راه‌اندازی کارگاه‌های تولید علوفه‌های مقوی برای این دام و همچنین صنعت گردشگری وجود دارد که بدون احیا و توسعه صنعت پرورش گاومیش قابلیت راه‌اندازی ندارند پس درواقع می‌توان از این صنعت به‌جای «مزاحم بودن» به‌عنوان یک «صنعت مادر» نام برد.